Succesvolle Bioblitz in Zusterparken van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug: bijna 1500 soorten waargenomen

De jaarlijkse Bioblitz, waarbij zoveel mogelijk dier-, plant- en schimmelsoorten in korte tijd worden geregistreerd, vond dit jaar voor het eerst ook plaats in de Zusterparken van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. De Universiteit Utrecht initieerde deze eerste editie, die plaatsvond van 22 mei t/m 22 juni. Via de app ObsIdentify en waarneming.nl konden deelnemers uit Utrecht, Amersfoort en Veenendaal hun waarnemingen vastleggen.

Met maar liefst 1492 soorten, verzameld door 483 enthousiaste waarnemers in 13 Zusterparken, was de Bioblitz een groot succes. Vooral insecten, spinnen en planten werden vaak gespot, waaronder de aardaker, echte koekoeksbloem en donkere klaverzandbij. Opvallend waren ook 125 zeldzame soorten, zoals de muurhagedis, de zeer zeldzame vlinder bananenboorder en de gaffelwaterjuffer.

De resultaten van deze Bioblitz leveren een belangrijke bijdrage aan het in kaart brengen van de biodiversiteit in de Zusterparken, met waarnemingen van meer dan 300 soorten vlinders, vogels en zoogdieren én zelfs twee vissoorten. De waargenomen soorten en resultaten per Zusterpark kun je hier terugvinden.

Studenten meten effecten duurzame landbouw bij agroforestry percelen op de Utrechtse Heuvelrug

Afgelopen week gingen 80 studenten van de Universiteit Utrecht op onderzoek uit op boerderijen waar eerder dit jaar agroforestry proefpercelen zijn aangelegd. In de cursus ‘Agroecology’ leren deze studenten alles over duurzame vormen van landbouw, en dat gebeurt niet alleen in de collegebanken, maar ook met hun handen in de aarde!

De studenten bezochten twee boerderijen die meedoen aan het agroforestry-project van Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en de Natuur & Milieufederatie Utrecht. Dit project biedt agrariërs op en rond de Utrechtse Heuvelrug de mogelijkheid om laagdrempelig een agroforestry proefperceel aan te leggen. Een duurzamere landbouw op de flanken met meer biodiversiteit heeft een positieve invloed op de vitaliteit van het Nationaal Park. Op boerderij Het Binnenveld in Rhenen en boerderij De Oude Ruif in Stoutenburg staan inmiddels de eerste noten- en fruitbomen in de grond. De studenten voerden verschillende metingen uit: ze bepaalden de hoogte en diameter van de bomen, brachten de bovengrondse plantendiversiteit in kaart en namen bodemmonsters.

Voor de studenten was dit een kans om deze duurzame vorm van landbouw van dichtbij te ervaren en rechtstreeks van de boeren te horen over de praktische uitdagingen van een agrarisch bedrijf. Voor de boeren was het bezoek een waardevolle eerste stap in het inventariseren van de effecten van de genomen maatregelen. De komende jaren hopen we terug te keren om de metingen te herhalen en de impact van agroforestry op de bodem en biodiversiteit op de Utrechtse Heuvelrug verder te onderzoeken.

Dit onderzoek is gefaciliteerd door de Onderzoeks- en Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug. Hierin werken wetenschappers, studenten, terreinbeheerders en andere stakeholders aan relevante vraagstukken uit de onderzoeksagenda van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Op deze manier wordt een bijdrage geleverd aan de bescherming, het behoud en de ontwikkeling van natuur, landschap en (cultuurhistorisch) erfgoed. De bevindingen zijn te raadplegen op de openbare kennisbank van het Nationaal Park.

Ervaringen in een wilde (Heuvelrug)tuin door Bram Mabelis

Bram Mabelis is ecoloog en heeft een tuin die grenst aan het Amerongse Bos. Vrijwel alle planten in zijn tuin zijn inheems en komen ook op de Utrechtse Heuvelrug voor. Zijn ‘wilde tuin’ bestaat al 35 jaar en hij deelt graag zijn ervaringen met jullie (even klikken op het artikel om het goed te kunnen lezen):

Bron: Dorp & Natuur, Tijdschrift van de Vereniging voor Dorp en Natuur Amerongen-Leersum. Nummer 81-voorjaar 2024: 10 – 12. 

Eerste Zusterpark in gemeente Veenendaal officieel gelanceerd

Op zaterdag 22 juni 2024 was het een feestelijke dag in Veenendaal! Die dag is De Turfweide in Veenendaal officieel gelanceerd als het nieuwste Zusterpark van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. De lancering is geopend door de voorzitter van De Turfweide, Johan Huibers, en de directeur-bestuurder van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, Gijs de Kruif. De Turfweide is daarna officieel benoemd tot Zusterpark door de onthulling van het Zusterparkbord, door Johan Huibers en wethouder Engbert Stroobosscher van gemeente Veenendaal. De Turfweide sluit zich als eerste Zusterpark in Veenendaal aan bij een bestaande beweging en versterkt daarmee de verbinding tussen het Nationaal Park en het stedelijk gebied daaromheen.

De Zusterparkenbeweging wil het groen en de natuur in en om de stad versterken door te vergroenen en samen één groot park te creëren. Vanaf 2019 werken Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en de Zusterparken van onderaf aan meer steun voor en groei van groen in de stad door buurtvergroeners te verbinden met elkaar en het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Het is belangrijk dat ook in het stedelijk gebied, dichtbij huis, er meer groen ontstaat en dat mensen uit het stedelijk gebied opkomen voor behoud van de Utrechtse Heuvelrug. Steeds meer buurtvergroeners hebben zich aangesloten bij deze beweging. Er zijn nu 11 Zusterparken in gemeente Utrecht, 1 in gemeente Amersfoort én vanaf vandaag dus dit gloednieuwe Zusterpark in de gemeente Veenendaal.

Uniek bewonersinitiatief

De Turfweide is een inspirerend bewonersinitiatief dat de natuur en het historische karakter van Veenendaal centraal stelt. Deze groene oase vertelt verhalen over het landschap en het verleden, en biedt een plek waar natuur en cultuurhistorie samensmelten. De Turfweide is niet alleen verbonden met het omliggende landschap, maar ook met de gemeenschap, en versterkt zo de band tussen mens en natuur.

“Vrijwilligers en het bestuur van de Stichting Turfweide zetten zich in om natuur, cultuur en geschiedenis in dit park samen te brengen. Samen zorgen we ervoor dat de waarde van deze unieke plek in Veenendaal beleefbaar is en blijft en rollen we de groene loper uit naar een volgende groene plek, helemaal tot aan het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Daarom zijn we een Zusterpark van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug,” aldus Johan Huibers, voorzitter van de Turfweide.

Verbinding tussen stad en natuur

De lancering van De Turfweide als Zusterpark markeert ook de start van de samenwerking tussen de Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en Stichting Turfweide. Ze trekken samen op in de missie om één groot park te worden en streven naar meer natuur én water in Veenendaal, en tussen Veenendaal en de omgeving. Zo wordt de leefomgeving beleefbaarder en gezonder. Gijs de Kruif, directeur-bestuurder van de Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug is blij met de lancering van het eerste Zusterpark in Veenendaal en kijkt uit naar de samenwerking met Stichting Turfweide:

“Het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug grenst aan een aantal steden, waaronder Veenendaal in het zuidoosten van het gebied. Het is uniek om als Nationaal Park zo dicht bij stedelijk gebied te liggen en het brengt ook zeker uitdagingen met zich mee. De Zusterparken vormen een belangrijke verbinding tussen het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en deze steden en creëren draagvlak voor de natuur in de stad. Ik ben blij dat De Turfweide de eerste schakel is in de groene verbinding vanuit Veenendaal en kijk ernaar uit om met de stichting samen te werken.”

Feestelijk programma

De feestelijkheden begonnen vandaag met welkomstwoorden door Johan Huibers, voorzitter van De Turfweide, en Gijs de Kruif, directeur-bestuurder van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Een hoogtepunt van de dag was de onthulling van het Zusterparkbord door Johan Huibers en wethouder Engbert Stroobosscher, waarmee De Turfweide officieel zijn nieuwe status kreeg.

“Ik vind het heel fijn dat De Turfweide nu een Zusterpark wordt en daarmee verbonden is aan Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Veenendaal heeft een rijke cultuurhistorie en is omringd door een prachtig landschap. Bij de stedelijke ontwikkeling van Veenendaal is het van groot belang dat ook het groen meegroeit en dat er schakels ontstaan van de stad naar het uitloopgebied eromheen, zoals hier naar de Utrechtse Heuvelrug. Mooi bij het ontstaan van De Turfweide is de betrokkenheid vanuit de omgeving. Daarnaast wordt op deze manier de vroegere Veenendaalse turfwinning in de praktijk verbeeld,” aldus wethouder Engbert Stroobosscher over De Turfweide als Zusterpark van het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug.

Voor meer informatie over Zusterparken en de samenwerking met het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug: “www.npuh.nl/zusterparken Meer informatie over De Turfweide: www.turfweide.nl

 

Van Lieflandpark in Tuindorp-West zoekt verbinding met het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en wordt Zusterpark

De verbinding tussen de stad Utrecht en het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug blijft groeien! Vandaag is alweer het 11e Zusterpark in de stad Utrecht geopend. Het Van Lieflandpark in Tuindorp-West sluit zich aan bij een netwerk van stad- en buurtvergroeners die onder de naam ‘Zusterparken’ groen in de stad en tussen de stad en het ommeland verbinden, helemaal tot aan het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. De lancering van dit nieuwste Zusterpark is gevierd met een vrijdagmiddagborrel én bingo, het officiële Zusterparkbord is onthuld en met allerhande groene activiteiten.

De Zusterparken-beweging wil samen één groot park zijn. Verschillende buurt- en stadvergroeners in provincie Utrecht zetten zich in voor behoud van bestaand groen, vergroenen van stukken stad en voor groene verbindingen tussen stad en het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH). De Zusterparkmakers willen met hun inzet bewoners en natuur van zowel de steden als de omgeving van de stad en het NPUH gezond houden. Steeds meer vergroeners hebben zich aangesloten bij deze beweging. Het Van Lieflandpark is vandaag officieel geopend als 11e Zusterpark in Utrecht. Zo wordt de relatie tussen de stad Utrecht en het NPUH steeds verder uitgebouwd en versterkt.

Een duurzame en betrokken buurt

Van Lieflandpark is onderdeel van een kleinschalig nieuwbouwproject dat in 2019 is opgeleverd, uniek omdat de buurtbewoners de beslissende stem hadden in de keuze uit drie plannen. Het winnende plan richtte zich op behouden en toegankelijk maken van groen en dus minder woningen, vergroten van biodiversiteit en sociale interactie stimuleren. Hierdoor ontstond geen dichtbebouwde wijk, maar een park van 3.000 m², omgeven door de destijds meest duurzame woningen van Utrecht.

Het oorspronkelijke vrij eenzijdige grasveld, omzoomd door berken en elzen, heeft zich ontwikkeld tot een groene oase met een veelvoud aan planten en dieren. Terwijl de berken en elzen grotendeels zijn gebleven, is de biodiversiteit aanzienlijk toegenomen.

Het park nodigt bewoners uit om gezamenlijk het beheer op zich te nemen. Dit parkje toont daarmee aan dat natuur dicht bij een grote impact kan hebben, zelfs wanneer de beschikbare ruimte beperkt is. Het park bevordert niet alleen de biodiversiteit maar ook de gemeenschapszin, waardoor een duurzame en betrokken buurt ontstaat. Aansluiting als Zusterpark van het NPUH maakt deze betrokkenheid nog groter.” Aldus Taco Meerpoel, die als ontwikkelaar van het plan er zelf ook is gaan wonen.

Het Zusterparkbord is onthuld door Jeroen Heemsbergen, programmamanager bij het NPUH, en de initiatiefnemers van het Van Lieflandpark. Het bord is vanaf nu te bewonderen bij de entree van het park aan de zijde van de Reinder Blijstralaan.

Een maand lang soorten zoeken

Tijdens deze lancering is ook het einde van de BioBlitz maand van de Zusterparken gevierd. Vanaf 22 mei t/m 21 juni organiseerde de Universiteit Utrecht een Bioblitz in alle Zusterparken. Op deze manier werd de biodiversiteit van de Zusterparken in kaart gebracht en het mogelijke effect van de Zusterparken hierop.

Wil jij je inzetten voor natuur, landschap en groen erfgoed bij jou in de buurt, maar ook de verbinding maken met het Nationaal Park? Sluit je dan aan bij deze beweging van Zusterparken. Kijk voor meer informatie op npuh.nl/zusterparken/

Onderzoek door Blauwe Agenda naar impact winterneerslag op de Utrechtse Heuvelrug

Het is je vast opgevallen, maar als gevolg van de extreme hoeveelheid neerslag van het afgelopen halfjaar zijn de grondwaterstanden op de Utrechtse Heuvelrug hoog. Voor de natuur is dat vaak goed nieuws, maar het kan ook leiden tot wateroverlast. 

Samen zorgen voor het water op de Utrechtse Heuvelrug 

Het samenwerkingsverband Blauwe Agenda werkt op de Utrechtse Heuvelrug aan een robuust en toekomstbestendig watersysteem, waarin alle waterfuncties een duurzame plek vinden.  

Klimaatscenario’s en hoog water 

Als onderdeel van de kennisontwikkeling heeft de Blauwe Agenda toekomstscenario’s laten berekenen wat de KNMI klimaatscenario’s voor het watersysteem van de Utrechtse Heuvelrug zouden kunnen betekenen. De klimaatscenario’s kennen een nogal grote bandbreedte, maar het stijgen van de grondwaterstanden als gevolg van de toename van de winterneerslag is daarbij altijd als belangrijk aandachtspunt benoemd.  

Sneller dan verwacht 

Het feit dat deze situatie zich nu al in deze omvang heeft voorgedaan is sneller dan werd verwacht. Dat is voor de Blauwe Agenda ook de reden geweest om samen met de waterschappen en gemeente Utrechtse Heuvelrug een onderzoek naar te starten. Het samenwerkingsverband wil op basis van recente metingen een beeld krijgen van de omvang van de stijging van de grondwaterstanden, maar ook van de dynamiek (hoe snel stijgt het grondwater en zakt het ook weer). Dit geeft een actueel beeld van de gebieden die gevoelig zijn voor hoge grondwaterstanden. Deze informatie wordt dan ook gebruikt bij de uitvoering van de Blauwe Agenda, zodat  daar waar nodig extra maatregelen kunnen nemen of aanpassingen kunnen doen om een toename van wateroverlast te voorkomen. 

Wil je meer weten over de Blauwe Agenda of aan welke maatregelen de agenda werkt?
Kijk op www.blauweagenda.nl  

Europese financiering voor onderzoek naar klimaatslim bosbeheer in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug

Het European Forest Institute (EFI) heeft een subsidie van €140.000,- toegezegd voor een onderzoeksproject naar het functioneren van de bossen op de Utrechtse Heuvelrug in het licht van klimaatverandering. Daarnaast worden effecten gemonitord van klimaatslimme bosbeheermaatregelen die Staatsbosbeer gaat toepassen. Het onderzoek is geïnitieerd door de Onderzoeks- & Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug en is een samenwerking tussen de Universiteit Utrecht (Copernicus Instituut & Faculteit Bètawetenschappen), Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en Staatsbosbeheer.

“Met deze toekenning kunnen we de eerste stappen zetten om gezamenlijk de kennis over ecosysteemherstel van de natuurgebieden op de Utrechtse heuvelrug te vergroten” – Dr. René Verburg, Copernicus Instituut, Universiteit Utrecht.

Europese bossen worden zwaar getroffen door klimaatverandering. Veel van deze bossen zijn qua variatie in soorten en bosstructuur kwetsbaar voor toenemende droogte- en hittestress. Die kwetsbaarheid geldt zeker ook voor de bossen op de Utrechtse Heuvelrug, die bovendien te maken hebben met een sterk verstoorde bosbodem als gevolg van verzuring door hoge stikstofdepositie. Het gevolg is dat de vitaliteit van het bos sterk achteruit gaat. Deze gevolgen proberen we in dit project beter in beeld te krijgen. Bosbeheerders proberen in te spelen op de veranderende klimatologische omstandigheden met specifieke maatregelen, die worden samengevat onder de noemer ‘klimaatslim bosbeheer’. Klimaatslim bosbeheer heeft als doel om de veerkracht van bossen te vergroten.

“Bossen zijn belangrijk in het Nederlandse landschap maar hebben het zwaar. In dit project combineren we klimaat- en bodemdata met data over boomgroei om ons begrip over het functioneren van het bos te vergroten” – Dr. Marijke van Kuijk, Faculteit Bètawetenschappen, Universiteit Utrecht.

Het European Forest Institute (EFI) is een organisatie die onderzoek en beleidsadvies levert op het gebied van de Europese bossen. In het FORWARDS project van EFI wordt de kwetsbaarheid voor klimaatverandering van verschillende Europese bosgebieden in kaart gebracht, en aan een kennisbasis gebouwd voor klimaat slim bosbeheer- en herstel. Binnen het FORWARDS project is een subsidie van €140.000,- toegekend aan de Onderzoeks- & Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug, voor het opzetten van onderzoek naar klimaatslim bosbeheer op de Utrechtse Heuvelrug. Het betreft een samenwerking tussen het Copernicus Instituut, faculteit Bètawetenschappen, Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en Staatsbosbeheer.

“Het behouden en ontwikkelen van de natuur is één van de ambities van Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, maar kan een uitdaging zijn door o.a. een veranderend klimaat. Inzicht in klimaatslim bosbeheer kan hieraan bijdragen én is zeer waardevol voor onze gebiedspartners.” – Gijs de Kruif, directeur Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug

Het onderzoek zal plaats vinden in bosopstanden binnen de gemeentes Baarn, Utrechtse Heuvelrug, Zeist, Rhenen, De Bilt en Woudenberg. Enerzijds zal de overleving en groei van droogtetolerante jonge boompjes in nieuwe veldproeven worden gemonitord en worden vergeleken met lokale groeicondities, waaronder licht, temperatuur, regenval en bodemkwaliteit. Anderzijds wordt in bestaande percelen onderzocht hoe deze groeicondities zich verhouden tot historische data omtrent de groei en de toestand van deze bosopstanden. Naast regulier onderzoek zal hierbij ook verkend worden wat de rol kan zijn van lokale bewoners door middel van citizen science. Om te waarborgen dat geleerde lessen toegepast kunnen worden in de praktijk, worden de onderzoeksresultaten opgenomen in de ForestWard Observatory, een Europees monitoring- en evaluatie-instrument dat bijdraagt aan begrip over de impact van klimaatverandering op bossen, en een kennisbasis vormt voor besluitvorming rondom duurzaam bosbeheer.

Dit onderzoek is geïnitieerd door de Onderzoeks- en Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug. Hierin werken wetenschappers, studenten, terreinbeheerders en andere stakeholders aan relevante vraagstukken uit de onderzoeksagenda van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Op deze manier wordt een bijdrage geleverd aan de bescherming, het behoud en de ontwikkeling van natuur, landschap en (cultuurhistorisch) erfgoed. De bevindingen zijn te raadplegen op de openbare kennisbank van het Nationaal Park.

Station Baarn: duurzaam startpunt voor een bezoek aan Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug

Op zaterdag 8 juni onthulde Gijs de Kruif, directeur-bestuurder van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, vijf panelen op station Baarn. Deze informatieve borden vertellen bezoekers over de historie van het gebouw en de huidige rol van het station als duurzaam startpunt voor een bezoek aan het Nationaal Park.

“Als Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug werken we samen met terreineigenaren, betrokken overheden, regionale partners en inwoners om het gebied te beschermen en te behouden. Een belangrijk thema is duurzame mobiliteit en recreatie: we willen mensen graag stimuleren om gebruik te maken van duurzaam vervoer als ze de natuur willen bezoeken,” aldus Gijs de Kruif.

Het Nationaal Park is een van de partners binnen het Europese project MONA, dat zich richt op duurzame mobiliteit. Treinstations vormen een duurzaam startpunt voor een bezoek aan het Nationaal Park. Om deze mobiliteitsfunctie verder te ontwikkelen, werkt het Nationaal Park samen met o.a. gemeente Baarn en NS.

De onthulling is onderdeel van de viering van 150 jaar Oosterspoorbaan en station Baarn door de gemeentes Amersfoort, Baarn en Hilversum, het Spoorwegmuseum, NS, ProRail en Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Op 10 juni 2024 is het precies 150 jaar geleden dat Hilversum, Baarn en Amersfoort in 1874 aangesloten werden op de Oosterspoorlijn, de ‘zijlijn’ van Hilversum naar station Utrecht Maliebaan en Lunetten. Ook werd op dat moment station Baarn geopend.

“In de afgelopen 150 jaar hebben we een enorme ontwikkeling gezien in de innovatie van vervoer,” zegt De Kruif. “We zijn er trots op om deel uit te maken van de stappen die worden gezet om station Baarn tot een duurzaam startpunt voor een bezoek aan het Nationaal Park te maken.”

  • Lees hier meer over MONA.