Afgelopen donderdag kwamen onze Hoeders van de Heuvelrug samen tijdens de jaarlijkse netwerkbijeenkomst. De Hoeders leerden elkaar die middag beter kennen én gingen het gesprek aan over de bijdrage van de Hoeders aan (de toekomst van) het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug (NPUH) en visa versa. Het werd een energieke brainstorm, met veel input over het hoederschap voor het NPUH.

‘Hoeders van de Heuvelrug’ is hét netwerk voor bedrijven en organisaties die de streek een warm hart toedragen. Ondernemers uit de regio dragen bij aan het behoud en de ontwikkeling van bijzondere landschappen en cultureel erfgoed. De afgelopen twee jaar is het netwerk gegroeid naar 17 ondernemers, van recreatieondernemer, tot natuurfotograaf en hovenier. Vorig jaar organiseerden we voor het eerst een netwerkbijeenkomst voor onze eerste Hoeders en nu was het hoog tijd voor de tweede Hoederbijeenkomst.

De middag begon met een korte presentatie over het NPUH en een terugblik op 2023. De Hoeders hebben in 2023 bijgedragen aan het educatieve project HeuvelrugWijs en het Nationaal Park Fonds Utrechtse Heuvelrug. Ook is er vorig jaar een samenwerking ontstaan met Radio Golfbreker, een lokaal radiostation in Amersfoort. Roelof Meijer, één van de Hoeders van de Heuvelrug, ontvangt daar regelmatig in de uitzending op zaterdagochtend het Nationaal Park of één van de Hoeders voor hun verhaal. Verder zijn er in 2023 de eerste verkennende gesprekken gevoerd over een pilotproject met drie vakantieparken die hoeder zijn. Binnen de pilot wordt gekeken hoe zij kunnen bijdragen aan de natuur en het watersysteem op en rond hun vakantiepark.

Na de presentatie trok de groep naar buiten voor een wandeling door het Baarnse Bos, onder begeleiding van Triventure. Tijdens de wandeling werd er nagedacht en gesproken over vragen als: hoe kan jij als ondernemer bijdragen aan een duurzame toekomst van het Nationaal Park? En wat brengt het hoederschap jou of wat hoop je dat het je gaat brengen? Eenmaal terug binnen werd hier nog druk over gesproken met elkaar en de input verzameld.

De Hogeschool Utrecht was vanuit het kennisconsortium GeLUK aanwezig bij de bijeenkomst om informatie op te halen. Het consortium GeLUK heeft als doel om mkb-bedrijven en onderwijs dichterbij elkaar te brengen en zo bij te dragen aan de duurzaamheidstransitie in regio Utrecht. Duurzaamheidstransitie in regio Utrecht is flinke uitdaging, door een groot tekort aan vakmensen en een mismatch tussen de kennisketen en de marktvraag. De HU voert in samenwerking met het NPUH een verkenning uit en bekijkt welke mkb-bedrijven zich in het gebied bevinden en hoe we het aantal Hoeders van de Heuvelrug kunnen uitbreiden.

Als Hoeder van de Heuvelrug beschermen bedrijven en organisaties bijzondere landschappen, zeldzame dieren en cultureel erfgoed. Bovendien wordt zo een groeiend netwerk van gelijkgestemde ondernemers gevormd, dat laat zien hoe natuur, cultuur en economie hand in hand kunnen gaan. Interesse om ook Hoeder van de Heuvelrug te worden? Klik hier voor meer informatie en om je aan te melden.

Stukje bij beetje timmert een nieuwe, duurzame vorm van landbouw aan de weg in de provincie Utrecht: agroforestry. Rondom het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug werden afgelopen maand twee agroforestry proefpercelen aangelegd: bij boerderij De Oude Ruif in Stoutenburg en bij boerderij Het Binnenveld in Rhenen. Beide boerderijen legden noten- en fruitbomen aan.

Experimenteren met agroforestry

Op donderdag 28 maart werd het proefperceel op boerderij Het Binnenveld aangelegd en geopend, in aanwezigheid van wethouder Bert Fintelman van de gemeente Rhenen en Gijs de Kruif, directeur-bestuurder Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Bij boerderij Het Binnenveld werd op het perceel waar een zelfpluktuin ligt een hoogstamboomgaard met appels, peren en kersen aangelegd. Daarnaast plantten agrariërs Roel van Dijk en Jeroen Valkenburg tussen de gewassen rijen met verschillende noten- en fruitbomen, waaronder walnoten, hazelaars en bessen.

Gijs de Kruif: “Als Nationaal Park zijn we enthousiast dat deze agrariërs bereid zijn te investeren in agroforestry. Het exploiteren van bomen en struiken kan een mooie aanvulling zijn op de bestaande bedrijfsvoering en zal een positieve bijdrage leveren aan zowel ecologie als economie. We hopen dat het initiatief zal aanslaan en worden opgepakt door veel collega-boeren.”

Zekerheid voor de toekomst

Jeroen Valkenburg en Roel van Dijk volgden de familie Herder van boerderij De Oude Ruif in Stoutenburg op, die op dinsdag 27 februari hun aanplant deden. Maurits en Yvonne Herder legden op een stuk grond van 0,8 hectare een oogsttuin aan met verschillende bessenstruiken, zoals braam, framboos en honingbes, en bomen, zoals pruim-, peer- en appelbomen. Deze zijn in rijen aangeplant zodat de kippen er tussendoor kunnen scharrelen.

Maurits en Yvonne Herder: “We hopen ons bedrijf meer fundament te kunnen geven door te werken met agroforestry en zo ook meer zekerheid voor de toekomst te krijgen. Van onze zoon weten we al jaren dat hij graag de boerderij zou willen overnemen. Dit gaf ons vaak een dubbel gevoel omdat we heel graag zouden willen dat die droom van hem waar gaat worden, maar niet konden beloven dat dit echt werkelijkheid gaat worden. Nu onze dochter recent ook heeft aangeven wel een toekomst te zien in het bedrijf samen met haar broer zijn we hard gaan nadenken hoe we dit waar kunnen gaan maken. En toen kwam deze kans op ons pad, die we met vol enthousiasme aangrijpen. We vinden het ook belangrijk om ons in te zetten voor biodiversiteit en educatie hierover voor burgers.”

Agroforestry

Agroforestry is een duurzaam landbouwsysteem waarin houtige gewassen zoals notenbomen en bessenstruiken gecombineerd worden met akkerbouw of veeteelt. Het biedt vele ecologische voordelen: van verbetering van de waterhuishouding en bodemleven tot het bevorderen van dierenwelzijn. Daarnaast draagt agroforestry bij aan de economische weerbaarheid van het boerenbedrijf, bijvoorbeeld door de verkoop van noten en fruit of vergoedingen voor ecosysteemdiensten.

Veel boeren willen wel aan de slag met agroforestry, maar zijn niet klaar om het hele bedrijfsmodel daarop aan te passen. Daarom helpt de Natuur en Milieufederatie Utrecht, samen met partners, sinds september 2023 geïnteresseerde agrariërs in en rondom Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug een agroforestry proefperceel op hun terrein aan te leggen. Zo kunnen boeren klein beginnen en experimenteren met elementen van agroforestry.

Partners

Het agroforestry proefpercelen project is een project van de Natuur en Milieufederatie Utrecht, Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland, Natuur en Milieufederatie Noord-Holland, Louis Bolk Instituut en Fruitz for Life. Samen met stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug geven we hier invulling aan door met boeren te werken op en om de Heuvelrug. Dit project is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Nationaal Park Fonds Utrechtse Heuvelrug. Dit ondersteunt projecten en initiatieven die ten goede komen aan natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed in dit unieke gebied. Met de oprichting van het Fonds wil het Nationaal Park projecten voor de bescherming en het behoud van dit unieke gebied een extra impuls geven. Dit project is daarnaast mede mogelijk dankzij een subsidie uit de SABE-regeling van de RVO.

Stichting MTB Heuvelrug doneert ruim 1 miljoen euro voor natuurprojecten op de Utrechtse Heuvelrug. Dit geld is grotendeels bestemd voor natuurprojecten om de biodiversiteit te versterken bij natuurorganisaties en particuliere grondeigenaren waar een mountainbikeroute op het terrein ligt. Een deel is bestemd voor het Nationaal Park Fonds Utrechtse Heuvelrug, waar particulieren, stichtingen en andere organisatie met projecten die ten goede komen aan natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed een financiële bijdrage kunnen aanvragen.

Gijs de Kruif, directeur-bestuurder Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug: “Mede namens Staatsbosbeheer, Utrechts Landschap en de particuliere terreineigenaren wil ik de stichting MTB Heuvelrug heel hartelijk danken voor deze grote donatie aan de natuur. De donatie zal worden besteed aan natuurbehoud en -ontwikkeling, o.a. via natuurprojecten die de biodiversiteit versterken. Een deel van de donatie gaat naar het Nationaal Park Fonds Utrechtse Heuvelrug. Uit dit fonds worden natuurprojecten gefinancierd die op hun manier bijdragen aan het gebied. Onze dank gaat uit naar alle vrijwilligers van de stichting MTB Heuvelrug die zich op deze wijze inzetten voor de natuur.”

Mountainbikers betalen en onderhouden eigen routenetwerk

De mountainbikers maken de donatie mogelijk vanuit opbrengsten van hun mountainbikevignetten. Sinds 2014 betalen mountainbikers op de Utrechtse Heuvelrug €7,50 per jaar voor een verplicht vignet. Alle middelen die in de afgelopen tien jaar zijn opgespaard en niet direct nodig zijn voor beheer en onderhoud van de routes krijgen nu een groene bestemming.

De Stichting: “Omdat de meeste werkzaamheden zijn uitgevoerd door een grote groep bevlogen vrijwilligers zijn de uitgaven beperkt gebleven. Daarnaast hebben veel mountainbikers de afgelopen jaren het vignet gekocht om te komen mountainbiken op de prachtige Utrechtse Heuvelrug. Mede als gevolg hiervan kunnen we deze donatie doen om de natuur te versterken. We maken namelijk gebruik van diezelfde natuur en vinden dat die behouden en verbeterd moet worden”

Vaste mountainbikeroutes

De recreatiedruk op de natuur is afgelopen jaren enorm toegenomen en zal alleen maar verder toenemen. Er is gekozen om de verschillende recreatiestromen te scheiden, daarom hebben mountainbikers hun eigen paden. Door de aantrekkelijke en goed gemarkeerde paden kunnen de mountainbikers zorgeloos fietsen en genieten van de natuur. Bij de aanleg van de routes is rekening gehouden met de zonering van het terrein; de routes liggen buiten kwetsbare natuur, zodat deze wordt ontzien.

Saskia van Dockum, directeur-bestuurder Utrechts Landschap: “De natuurgebieden op de Heuvelrug worden druk bezocht. Maar natuur is ook kwetsbaar. Daarom zetten we als natuurorganisaties in op zonering. Verschillende vormen van recreatie kunnen zo naast elkaar bestaan zonder dat natuur lijdt onder het bezoek. De hulp van stichting MTB Heuvelrug daarbij is geweldig. Naast het onderhouden van mooie mountainbikepaden spant de stichting zich in om mensen bewust te maken van de waardevolle natuur op de Utrechtse Heuvelrug.”

Natuurprojecten

Stichting MTB Heuvelrug hecht grote waarde aan behoud en ontwikkeling van natuur. De stichting levert dan ook vanaf de oprichting een actieve bijdrage aan het vergroten van bewustwording onder haar achterban en met donaties aan natuurprojecten op de Utrechtse Heuvelrug. Afgelopen jaren is er bijgedragen aan de aanleg van een dassentunnel, bloemrijke akkerlanden, mini-akkers, de renovatie van de leemkuil in Rhenen, de aankoop van een natuurterrein en een bijdrage aan het mindervalidepad over het Leersumse veld. Verder hebben vrijwilligers van de stichting meerdere keren meegeholpen bij het opschonen van heidevelden.

Rein Zwaan, Staatsbosbeheer teamleider boswachters Oost: “Staatsbosbeheer is de stichting MTB Heuvelrug zeer dankbaar voor haar bijdragen aan de natuur. We hebben de afgelopen jaren al meerdere keren dankbaar gebruik gemaakt van de diensten van de vrijwilligers en hebben ook een aantal natuurprojecten kunnen uitvoeren die gedeeltelijk gefinancierd zijn door de stichting. Mede dankzij deze donatie kunnen wij bijvoorbeeld binnenkort starten met de uitrol van het project Klimaatslim bosbeheer.”

Met trots presenteren we ons jaarverslag 2023. Een jubileumjaar waarin we ons 20-jarig bestaan vierden, van start gingen met het Europese project MONA voor duurzame mobiliteit en samen met de Universiteit Utrecht de Onderzoeks- en Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug hebben opgezet. 

Daarnaast bleven we ons met de Blauwe Agenda inzetten voor voldoende en schoon water, kwamen er tientallen Heuvelrugtuinen bij en combineerden we leren en ontspanning tijdens een reeks goedbezochte theatercolleges. 

Dit alles en meer lees je terug in ons jaarverslag 2023.

Het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en Bird Brewery hebben samen een streekbier met uitsluitend natuurlijke ingrediënten gebrouwen: Heuvelrug Blond. Het is een vol blond bier geworden, met een kruidige twist door toevoeging van veldsalie die geplukt is op de Heuvelrug.

Een gedeelte van de opbrengst van het bier gaat naar het Nationaal Park Fonds Utrechtse Heuvelrug voor de bescherming van natuur, landschap en cultureel historisch erfgoed.

De Utrechtse Heuvelrug is een eeuwenoud gebied dat door haar ligging en schoonheid een plek is waar mensen graag tot rust komen en nieuwe energie krijgen. Om dit unieke gebied te beschermen en te behouden is de stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug opgericht. “We vinden het mooi om de handen ineen te slaan en samen te proosten op dit fantastische gebied”, vertelt directeur Gijs de Kruif.

Samenwerking

Bird Brewery opende in december de deuren van hun tweede proeflokaal House of Bird in Kwintelooijen op de Utrechtse Heuvelrug.

Naast het brouwen van kwaliteitsbieren, zet de brouwerij zich al lange tijd in voor een groenere wereld. “We zijn dan ook enorm enthousiast om samen met Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug een bier te brouwen en zo de bescherming van de Heuvelrug te steunen”, vertelt mede-oprichter van Bird Brewery Ralph van Bemmel.

Medio maart verkrijgbaar

Het bier zal medio maart te verkrijgen zijn in verschillende horecazaken, delicatessenwinkels en slijterijen op de Heuvelrug. Natuurlijk zal één van de 18 taps in House of Bird Kwintelooijen gereserveerd zijn voor dit unieke streekbier.

Op maandag 11 maart vindt in theater Figi in Zeist het theatercollege ‘De bodem leeft! Over de basis van ons bestaan’ plaats. Hoogleraar Liesje Mommer en Josephine Schuurman van boerderij Eyckenstein delen hoe ze vanuit hun expertise inzetten voor een gezonde bodem en een natuurinclusief voedselsysteem. Kaarten zijn te koop op de website van theater Figi en kosten 5 euro, inclusief koffie of thee bij ontvangst.

Het theatercollege is een initiatief van Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. De colleges zijn een combinatie van ontspannen en leren en hebben als doel het delen van kennis en inzichten over dit unieke gebied.

Burgemeester als host

Bijzonder zijn de hosts bij elk theatercollege. “Als Nationaal Park werken we nauw samen met gemeenten op de Utrechtse Heuvelrug om natuur, landschap en erfgoed te behouden en te beschermen,” zegt Gijs de Kruif, directeur van het Nationaal Park, “daarom leek het ons een leuk idee om de betrokken burgemeesters te vragen om tijdens de colleges als host op te treden.” De host van deze avond is Rob Metz, burgemeester van Soest.

De experts

Prof. Dr. Ir. Liesje Mommer is hoogleraar Ondergrondse Ecologie aan Wageningen University & Research. Ze doet onderzoek naar de interactie tussen planten en de velerlei organismen die in de bodem leven. Ze zal ook ingaan op de inspiratie die ze uit die ‘verborgen wereld’ haalt op weg naar een natuur-inclusieve samenleving.

Josephine Schuurman is werkzaam op boerderij Eyckenstein in Maartensdijk, waar ze werken aan een voedselsysteem dat in balans is met de natuur. Zo maken ze gebruik van het natuurlijk gedrag van de dieren om de bodem te verbeteren, maken ze levende compost en zetten ze in op zoveel mogelijk diversiteit.

Stel een vraag!

Tijdens het theatercollege is er ruime gelegenheid tot het stellen van vragen. Deze kun je ook van tevoren insturen via info@npuh.nl.

Koop hier je kaartje