Onderzoeks- en onderwijshub Utrechtse Heuvelrug faciliteert nieuw project en draagt bij aan het versnellen van de duurzaamheidstransitie

Geschreven door

Een gezonde en duurzame leefomgeving is essentieel, maar het is voor de regio Utrecht een uitdaging om de bijbehorende duurzaamheidsdoelen te behalen. Om deze uitdaging aan te gaan zet het consortium GeLUK (Gezonde en duurzame Leefomgeving Utrecht Kennisconsortium) de komende vier jaar in op het versnellen van de duurzaamheidstransitie. Het Nationaal Groeifonds van de Rijksoverheid heeft de subsidieaanvraag van dit consortium gehonoreerd en dit project zal de komende jaren plaatsvinden in een aantal “living labs”. Dit zijn fysieke locaties waar innovaties in de praktijk worden getest en getoond. Een van de living labs is Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, waar in samenwerking met Onderzoeks- en Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug activiteiten worden ondernomen.

Het versnellen van de duurzaamheidstransitie in regio Utrecht is op dit moment een flinke uitdaging, omdat er o.a. een groot tekort aan vakmensen is en er een mismatch tussen de kennisketen en de marktvraag bestaat. Het consortium GeLUK heeft dan ook als doel om mkb-bedrijven en onderwijs dichterbij elkaar te brengen. Zes publiek-private samenwerkingen uit de regio Utrecht hebben hiervoor hun krachten gebundeld in een consortium.

De zogenaamde ‘living labs’ zijn een belangrijk onderdeel van de opschaling van publiek-private samenwerking. Dit zijn leer- en experimenteeromgevingen waarin bedrijven, onderzoek en onderwijs samen werken aan duurzaamheidstransities. Activiteiten worden deels gesubsidieerd vanuit het consortium GeLUK, met als doel het opschalen van succesvolle duurzame initiatieven naar de rest van de regio. Het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug is één van de Living Labs, naast onder andere het Utrecht Science Park, Utrecht Overvecht en Amersfoort Hoefkwartier. In het Nationaal Park kan gekeken worden naar:

  • De werking van natuur in de stad, bijvoorbeeld via de Zusterparken
  • Duurzame mobiliteit in en naar het Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug
  • De rol van ondernemers bij een klimaatbestendig landschap en robuust watersysteem, via de Hoeders van de Heuvelrug
  • De rol van inwoners bij klimaatadaptatie en water, bijvoorbeeld via Heuvelrugtuinen
  • Agroforestry op of rond de Utrechtse Heuvelrug

Bovenstaande onderzoeken in het Nationaal Park worden gefaciliteerd door de Onderzoeks- en Onderwijshub Utrechtse Heuvelrug. Binnen deze hub werken wetenschappers, studenten en stakeholders aan relevante vraagstukken uit de onderzoeksagenda van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug, om zo bij te dragen aan de bescherming, het behoud en de ontwikkeling van natuur, landschap en erfgoed.

Nieuwe mogelijkheden in het vasthouden van water voor de landbouw op de Heuvelrug

Geschreven door

Door klimaatverandering is er de afgelopen jaren sprake van een tekort én een overschot aan water op agrarische gronden. Dit heeft gevolgen voor natuur en landbouw. Zo valt de graslandproductie enorm terug als gevolg van droogte en waterschade. De vraag is dus: hoe kan de landbouw water langer vasthouden in haarvaten, zonder te veel te beregenen? De kerngroep van de Blauwe Agenda* heeft op uitnodiging een bezoek gebracht aan de firma Van der Wind in Woudenberg om geïnformeerd te worden over de resultaten. De afgelopen jaren is hier veelvuldig onderzoek naar gedaan door K&G Advies en Aequator. Eerst is gestart met onderzoek naar flexibel peilbeheer (2017-2020), hier is vervolg aan gegeven door middel van pilotonderzoek bij firma Van Der Wind in Woudenberg. De resultaten pleiten in het voordeel voor agrariërs. 

Project flexibel peilbeheer 2017- 2020 

In 2017 is gestart met het project flexibel peilbeheer in Utrecht-Oost. Er is in dit gebied sprake van droogteschade op de hogere percelen. Er is gestart met peil gestuurde drainage in Overberg. Daarna is gekeken wat het effect was op het grondwater en de gewassen. 

Resultaten en conclusies van project 2017 – 2020 

Een peilopzet tot 30 centimeter was mogelijk. Het is mogelijk om hiermee 2 weken tot 2 maanden water vasthouden. Hiermee kun je de grondwaterstand 10 centimeter tot 20 centimeter verhogen. Het effect op grasgroei is afhankelijk van capillaire nalevering en bodem. Een andere conclusie was dat de stuwen duurzamer en effectiever gemaakt kunnen worden. 

Vervolgproject Fa v/d Wind  

In de vorm van een pilot is in 2022 vervolg gegeven aan het project flexibel peilbeheer in het kader van het project Watersparen van Waterschap Vallei en Veluwe. Met dit vervolgproject van Fa v/d Wind is doorgepakt met de hele huiskavel van de firma Van der Wind. Er is onderzocht wat de impact van 4 regelbare stuwen op bestaande duikers had op de waterbeschikbaarheid, het beter sluiten van de stikstofkringloop, grasland- en eiwitproductie in de zomer, graslandkwaliteit, en bijdragen maatschappelijke opgave. 

Wat zijn de concrete resultaten van dit project? 

Aequator heeft in 2022 en 2023 metingen van het grondwater en oppervlaktewaterpeilen gedaan bij firma Van der Wind. K&G advies heeft de impact op de gewasopbrengsten vastgesteld op basis van de kringloopwijzers 2018-2023.

De vraag was: laten 2022 en 2023 een beter resultaat zien? Hierbij de belangrijkste conclusies op een rij:

  • Met de regelbare stuwen is een peilopzet tot 35 cm mogelijk
  • De agrariër kan met deze stuwen snel inspelen op de weersveranderingen
  • Het opzetten van het peil (+35cm) geeft een grondwaterstijging in het perceel tot +20 cm
  • In droge periodes kan de agrariër tot wel 4 weken profiteren van de verhoogde grondwaterstand.
  • Door de peilopzet ontstaat meer capillaire werking, zodat minder snel beregend hoeft te worden.
  • Met de peilopzet in combinatie met beregening wordt 2.000-3.500 kg ds/ha opbrengstverlies voorkomen
  • De kosten (investering in de stuwen en de beregening) en baten zijn gelijk in matig droog jaar
  • Doordat de grasmat in betere conditie blijft, wordt de onkruiddruk lager
  • Er hoeven minder kosten gemaakt te worden voor gewasbescherming en/of graslandvernieuwing
  • Ook bracht het voordelen mee voor eiwit op het eigen land (meer gras van betere kwaliteit), voor de beweiding en de stikstofkringloop.

 

Tijdens het bezoek van de kerngroep is besproken hoe dit project kan worden opgeschaald naar andere geschikte delen van de flanken van de Utrechtse Heuvelrug.   

Wil je meer weten over de Water Spaar regeling? Klik hier.

*Wist je dat er veel helder en schoon water te vinden is op de Utrechtse Heuvelrug? Maar dat dit drinkwater nu onder druk staat? Dat levert verschillende problemen op voor de natuur én voor veel verschillende groepen (denk aan agrariërs, ondernemers, landgoedeigenaren, natuurbeschermers). De Blauwe Agenda is een samenwerkingsverband en biedt een visie op hoe de problemen van het water op de Heuvelrug kunnen worden aangepakt. Samen werken we aan een  duurzaam en veerkrachtig watersysteem. Draag je ook bij aan het watersysteem van de toekomst?

De Blauwe Agenda geeft het water op de Heuvelrug een toekomst 

Dank aan Merel Soons

Geschreven door

In november is Merel Soons afgetreden als voorzitter en lid van de beoordelingscommissie bij het NP Fonds Utrechtse Heuvelrug, dat projecten op het gebied van natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed ondersteunt. We feliciteren haar van harte met de benoeming tot bestuurslid bij Natuurmonumenten en bedanken haar voor haar inzet voor het Fonds.

We hopen binnenkort de nieuwe leden voor de beoordelingscommissie voor te kunnen stellen.

Scholen nu ook welkom voor HeuvelrugWijs op Landgoed De Paltz

Geschreven door

Schoolklassen die willen komen ontdekken wat de Utrechtse Heuvelrug zo bijzonder maakt, kunnen sinds kort op een nieuwe locatie terecht voor HeuvelrugWijs, het educatieve programma van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug voor groep 5 en 6. Afgelopen vrijdag konden leerlingen van groep 5/6 van de Anne Frankschool uit Bunnik als eersten op een avontuurlijke ontdekkingsreis op het prachtige Landgoed De Paltz in Soest. Tot nu toe was HeuvelrugWijs alleen te boeken in het Zeisterbos rondom Bezoekerscentrum De Boswerf. Met de toevoeging van De Paltz als tweede locatie kunnen in het vervolg nóg meer kinderen uit de regio kennismaken met ons bijzondere en waardevolle gebied.

Op vrijdag 24 november was dus de primeur; de eerste schoolklas vertrok voor hun reis met HeuvelrugWijs vanaf de nieuwe startlocatie. De leerlingen waren op Landgoed De Paltz te gast bij het Utrechts Landschap en Harlekijn Holland (Herman van Veen Arts Centre). Het bezoek was bij de leerlingen een groot succes. Ze werden meegenomen op een boeiende tocht door de vallei, langs bomenlanen en zelfs een heus doolhof in. Onder begeleiding van onze vrijwilligers, de HeuvelrugWijzers, ontdekten de kinderen gedurende hun bezoek de geheimen van de Utrechtse Heuvelrug. Van het ontstaan van de stuwwal, het watersysteem tot de landgoederen en bossen van vandaag de dag.

Scholen kunnen vanaf nu dus terecht bij twee startlocaties voor hun bezoek aan HeuvelrugWijs. Beide locaties bieden mooie aanknopingspunten voor het verhaal van de Utrechtse Heuvelrug en er is prachtige natuur voor de leerlingen om in te ontdekken, te leren en te spelen. We hopen op korte termijn nog een derde startlocatie toe te voegen, zodat HeuvelrugWijs steeds beter bereikbaar wordt voor alle scholen op en rond de Utrechtse Heuvelrug.

Staat jouw school in de buurt van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en komen jullie ook graag een keer op bezoek? Ga dan mee op reis met HeuvelrugWijs! Kijk voor meer informatie en om een bezoek te reserveren op heuvelrugwijs.nl.

HeuvelrugWijs is tot stand gekomen in samenwerking met Stichting NatuurWijs, Bezoekerscentrum De Boswerf en IVN Natuureducatie.

Theatercollege: wat betekent natuur voor jou?

Geschreven door

Het was weer een mooi theatercollege in theater Figi gisteravond! Joris Hellevoort, boswachter bij Utrechts Landschap en bestuurslid van de Bomenstichting, deelde zijn passie voor bijzonder bomen. Jori Wolf, landschapshistoricus en Senior Adviseur Nationale Parken bij Staatsbosbeheer ging verder in op de relatie tussen mens en natuur. De avond werd fantastisch gehost door Koos Janssen, burgemeester van gemeente Zeist.
Het volgende theatercollege vindt plaats op 22 januari 2024 in theater Figi, met als thema: Defensie op de Utrechtse Heuvelrug.
Op de hoogte blijven van deze en andere activiteiten van Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug? Dat kan via deze link: https://spits.np-utrechtseheuvelrug.online/platform/KPcrFfxlyoAPD6yQZsZW
De theatercolleges worden georganiseerd door Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug. Tijdens de colleges ontdekt de bezoeker meer over de geschiedenis, ontwikkelingen en achtergronden van natuur, landschap en erfgoed op de Utrechtse Heuvelrug.  Elk college wordt gehost door een burgemeester van één de gemeenten uit het gebied van het park.

Viering 20-jarig jubileum Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug

Geschreven door

Wat een feest! Samen met partners, Hoeders van de Heuvelrug, medewerkers en andere relaties vierden we afgelopen vrijdag ons 20-jarig jubileum. Mirjam Sterk (provincie Utrecht) besprak de opgaven op en om de Utrechtse Heuvelrug. Daarnaast deelde Johan Osinga (ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) zijn visie op Nationale Parken vanuit landelijk perspectief. Tot slot maakte futuroloog Jeanneke Scholtens ons deelgenoot in de wereld van het toekomstdenken om samen wegen voorwaarts te vinden.  

Dank aan alle gasten en Buitenplaats Bergse Bossen in Driebergen voor de fantastische ontvangst. Op naar de volgende 20 jaar!  

Herfstvakantie in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug feestelijk van start

Geschreven door

Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug viert dit jaar haar 20-jarige jubileum én dit jaar wordt alweer de vijfde Beleefweek op rij georganiseerd; een week vol herfstactiviteiten in het Nationaal Park. Reden genoeg dus voor een feestelijk opening op zaterdag 14 oktober bij het Herman van Veen Arts Center op Landgoed De Paltz in Soest. De Beleefweek vindt plaats tijdens de herfstvakantie en duurt nog tot en met 22 oktober.

De Beleefweek is een initiatief van Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug in samenwerking met IVN Natuureducatie en het Regionaal Bureau voor Toerisme. Tijdens de Beleefweek worden activiteiten georganiseerd door vele verschillende partners, verspreid over het gebied. Deze week vol activiteiten laat jong en oud ervaren hoe mooi én bijzonder de natuur en cultuur in het Nationaal Park is. Denk aan verschillende geoparkexcursies, bodemdiertjes zoeken, of een paddenstoelenwandeling. Voor een volledig overzicht van de Beleefweek, kijk op de website van het Nationaal Park .

‘Vier de herfst in Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug’ is dit jaar het centrale thema van de Beleefweek. En feestelijk werd het afgelopen zaterdag zeker, toen de Beleefweek van start ging bij het Herman van Veen Arts Center in Soest. Ruim 25 kinderen en hun ouders werden hartelijk welkom geheten en de Beleefweek werd, onder het genot van een heerlijk gebakje, officieel geopend. De aanwezigen namen vervolgens deel aan de sprookjesoptocht en werden door juffrouw Merel meegenomen door het magische bos.

Het Herman van Veen Arts Center ligt in het hart van de Utrechtse Heuvelrug. Hier vind je ontelbare plantensoorten zoals de zeldzame dophei, zes soorten vleermuizen, er broeden opmerkelijk veel soorten vogels en er leven reeën- en vossen. Een perfecte omgeving dus voor de opening van de Beleefweek. “Graag delen we de prachtige omgeving van het Herman van Veen Arts Center met al onze bezoekers. Door kunst, cultuur en natuur met elkaar te verbinden, bereiken we nog meer mensen. De sprookjesoptocht is daarvan een goed voorbeeld; een optocht voor de allerkleinsten én voor volwassenen die zich nooit te groot voelen”, aldus Herman van Veen.

Partners zoals het Arts Center, lokale ondernemers, vrijwilligers, terreinbeheerders en landgoedeigenaren maken de Beleefweek mogelijk. Dankzij hun inzet kunnen bezoekers kennismaken met al het moois dat het Nationaal Park te bieden heeft.

Herdruk van het Ontdekboek De Utrechtse Heuvelrug – Toen & Doen

Geschreven door

Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug brengt een herdruk uit van het ‘Ontdekboek De Utrechtse Heuvelrug – Toen & Doen’. Dit ontdekboek is een verrassend boek vol verhalen over cultuur en natuur op de Heuvelrug, doedingen, hoofdbrekers, experimentjes, weetjes, bezoektips en heel veel leuke plaatjes. Hoe komt de Heuvelrug aan zijn naam? Wat is een sterrenbos? Waarom staat er een piramide in Austerlitz? Hoe hoog is de kerktoren van Rhenen? Waar kun je romantisch wandelen? Waarom is er een tabaksmuseum in Amerongen? Heeft er echt een keizer in Doorn gewoond? Kinderen krijgen antwoord op al deze vragen en nog veel meer. Ze kunnen een windgong knutselen, rozijnen laten dansen, het weer voorspellen en zelf een kompas maken. Kinderen kunnen dit vanuit huis doen of het gebied ingaan en de experimenten buiten uitvoeren.

Wil je het Ontdekboek gratis thuisgestuurd krijgen? Kleur dan deze kleurplaat in en stuur hem vóór 22 oktober naar ons op via dit formulier. We sturen het Ontdekboek dan z.s.m. naar je toe.

Het boek is daarnaast te vinden op de volgende locaties in het Nationaal Park:

  • RCN Vakantiepark Het Grote Bos
  • Soof Retreats
  • Bos Park Bilthoven
  • Bezoekerscentrum De Boswerf

Het Ontdekboekboek is een oorspronkelijk concept van Landschap Erfgoed Utrecht en in stand gekomen in samenwerking met IVN Natuureducatie.

‘Wat betekent natuur voor jou?’ in theater Figi, Zeist

Geschreven door

Op maandag 6 november vindt in theater Figi in Zeist het theatercollege ‘Wat betekent natuur voor jou?’ plaats. Landschapshistoricus Jori Wolf en boswachter Joris Hellevoort bespreken vanuit verschillende perspectieven het groen op de Utrechtse Heuvelrug. Kaarten zijn te koop op de website van theater Figi en kosten 5 euro, inclusief koffie of thee bij ontvangst.  

Het theatercollege is een initiatief van Stichting Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug en de derde in een reeks van vijf. De colleges zijn een combinatie van ontspannen en leren en hebben als doel het delen van kennis en inzichten over dit unieke gebied. 

Burgemeester als host 

Bijzonder zijn de hosts bij elk theatercollege. “Als Nationaal Park werken we nauw samen met gemeenten op de Utrechtse Heuvelrug om natuur, landschap en erfgoed te behouden en te beschermen,” zegt Gijs de Kruif, directeur van het Nationaal Park, “daarom leek het ons een leuk idee om de betrokken burgemeesters te vragen om tijdens de colleges als host op te treden.” De host van deze avond is Koos Janssen, burgemeester van Zeist. 

De experts 

Jori Wolf, landschapshistoricus en senior adviseur Nationale Parken bij Staatsbosbeheer, gaat vanuit landschapsfilosofie in op de relatie mens en natuur. Waar hebben we als mens behoefte aan, hoe is dat door de eeuwen heen veranderd en wat is er nodig om natuur in Nederland robuuster te maken? Waar schuurt het en hoe kunnen we verbroken verbindingen herstellen? 

Joris Hellevoort, boswachter bij Utrechts Landschap en bestuurslid van de Bomenstichting, neemt je mee langs de verhalen en historie van een aantal beroemde bomen. 

Naast landelijke grootheden introduceert hij de lokale boomhelden op en rond de Utrechts Heuvelrug. Met zijn verhalen hoopt Joris het belang van bomen en met name oude bomen beter onder de aandacht te brengen. 

Na het theatercollege signeert Joris zijn boek ‘De wortels van ons land’. 

Stel een vraag! 

Tijdens het theatercollege is er ruime gelegenheid tot het stellen van vragen. Deze kun je ook van tevoren insturen via info@npuh.nl.  

Koop je tickets hier

20 jaar Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug; 20 historische verhalen

Geschreven door

Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug viert dit jaar haar 20-jarige jubileum. Een verjaardag is altijd een mooi moment om terug te blikken en voor dit jubileum gaan we, aan de hand van erfgoedverhalen, terug de tijd in. We vertellen in samenwerking met het verhalenplatform Utrecht Altijd 20 verhalen, verspreid over tien gemeenten, om jullie een stukje van de geschiedenis van de Utrechtse Heuvelrug te laten zien. De geschiedenis vind je ten slotte niet alleen in de natuur, maar in deze regio ook juist in de cultuur.

De verhalen zijn gebundeld op de website van Utrecht Altijd in het dossier ’20 jaar Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug’. De verhalen in dit dossier schetsen de relatie tussen de mens en de Utrechtse Heuvelrug, hoe deze relatie het gebied gevormd heeft en hoe dit vandaag de dag nog zichtbaar is. Zo kijken we naar de eerste bewoners, 150.000 jaar geleden, en de door hen achtergelaten grafheuvels. Deze grafheuvels zijn vandaag de dag nog steeds zichtbaar als glooiingen in het landschap. Ook bezoeken we de vele buitenplaatsen en kastelen op de Utrechtse Heuvelrug en zoeken we naar sporen van de Tweede Wereldoorlog.

Bezoek het verhalendossier: https://www.utrechtaltijd.nl/themas/20-jaar-nationaal-park-utrechtse-heuvelrug/

Bron foto https://hetutrechtsarchief.nl/beeld/7B521DC133DF5DF5AC27FE6D4899A370